مدرسه اسلامی هنر
الهیات هنر
2383-1227
1395
شماره چهارم
2016
05
21
مطالعه تطبیقی چالشهای حقوقی حمایت نظام فعلی کپیرایت از هنرهای معاصر با تأکید بر حقوق ایران و انگلستان
5
32
FA
سید حسن
شبیری زنجانی
مدرسه اسلامی هنر
با وجود جایگاه ویژه آثار هنری در نظام فعلی کپیرایت به عنوان یکی از دو موضوع اصلی این نظام و برخلاف رویه جاری بسیاری از کشورهای دارای نظام فهرستباز مانند فرانسه، که قلمرو حمایت را به هرگونه مصداق اثر هنری توسعه دادهاند، قانونگذارانِ دارای نظام فهرست فراگیر و بسته از جمله قانون انگلستان و ظاهر قانون فعلی کپیرایت ایران، حمایت را تنها محدود به آثاری در هنر کردهاند که از سوی قانونگذار تصریح شده باشد. از این رو شناسایی انواع دستهبندیها و مصادیق آثار هنری مذکور در قوانین کشورها، بسیار بااهمیت است. به ویژه از این جهت که قانونگذار در این دستهبندیها، الزاماً از طبقهبندیهای رایج در مکاتب هنری معاصر پیروی نکرده که حمایت قانونگذار از آثار هنری نوپیدا را با مشکلاتی مواجه ساخته است. از سوی دیگر انطباق اصل «تفکیک بین ایده و بیان آن» و نیز شرایط شکلی و ماهوی حمایت از آثار فکری در نظام کپیرایت بر برخی از آثار هنری معاصر، همچون شرط شکلی «تثبیت اثر و دوام آن» و نیز شرط ماهوی «اصالت اثر»، با چالشهایی مواجه شده که نیازمند بررسیهای عمیق حقوقی است. هدف از این مقاله بیان چالشهای یادشده و احیاناً ارائه راهحلهای پیشنهادی است. این امر به ویژه برای نظام فعلی کپیرایت ایران که در شرایط حاضر و با بازنگری همهجانبه در قانون فعلی کپیرایت درحال پوستاندازی اساسی است، از اهمیت بالایی برخوردار است. امید میرود این پژوهش توانسته باشد به سهم خود، گامی هرچند کوچک جهت اصلاح قوانین مالکیت فکری ایران با هدف حمایت هرچه بیشتر از آثار هنری برداشته باشد تا زمینه شکوفایی استعدادهای هنری جوانان کشور بیش از پیش فراهم آید.
شرط اصالت,هنر معاصر,فهرست فراگیر و تمثیلی,تثبیت و دوام اثر,شروط شکلی و ماهوی,تفکیک ایده از بیان
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_29581.html
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_29581_9b1f3ed75004fbb43d4690eaa054f934.pdf
مدرسه اسلامی هنر
الهیات هنر
2383-1227
1395
شماره چهارم
2016
05
21
نظریه هنر فاضله در مقایسه ای با نظریات سنت گرایی و تاریخی نگری
5
22
FA
نادیا
مفتونی
0000-0002-7251-2027
گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشکده الهیات دانشگاه تهران
nadia.maftouni@ut.ac.ir
مائده
رحمانی
دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شهید بهشتی
rahmani.mdh@gmail.com
محمود
نوری
0000-0003--3579-1503
دانش آموخته دانشگاه هنر
mahmoud.n89@gmail.com
نظریه های گوناگون از هنر دینی یا هنر اسلامی در منجر به مفهوم سازی های مختلف از هنر اسلامی می شود. پیرامون هنر مقدس و هنر اسلامی مفهوم سازی هایی از بورکهارت و تابعان وی و نیز گرابار و همانندان او در سده اخیر مطرح شده است. در نظریه سنت گرایی متعلق به بورکهارت، مولفه معنوی و قدسی اخذ شده و در نظریه تاریخی نگری متعلق به گرابار مولفه سعه تاریخ تمدنی ملحوظ است. سومین نظریه که در مقایسه با دیگر نظریه ها کارآمدی و جهان شمولی آن آشکار می شود، نظریه هنر آرمانی مدینه فاضله فارابی یا هنر فاضله است. نظریه هنر فاضله با دیدگاه های سنت گرایان در ستیز نبوده مصادیق آنها را لزوما نفی نمی کند و در عین حال مصادیق گسترده تری را پوشش می دهد. نظریه بورکهارت دایره هنر و معماری اسلامی را کوچک کرده از تبیین مصادیق فراوانی ناتوان است. سعه تاریخ تمدنی نظریه گرابار تا آنجا پیش می رود که مصادیقی را با عنوان هنر اسلامی معرفی می کند که به روشنی در تعارض با تعالیم و آداب اسلامی است. نظریه هنر فاضله فارابی از این دو آسیب عاری است.
هنر فاضله,هنر اسلامی,هنر مقدس,سنت گرایی,تاریخی نگری
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_39707.html
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_39707_74111bd8094c61047079da346592b991.pdf
مدرسه اسلامی هنر
الهیات هنر
2383-1227
1395
شماره چهارم
2016
05
21
بازپژوهی تعینات هنر: موسیقی
33
64
FA
سید محمد مهدی
رفیع پور
مدرسه اسلامی هنر
از مهمترین وظایف فقه، بررسی مشروعیت موضوعات و مسائل مورد نیاز جامعه اسلامی است و مسائل هنری – در معنای عام آن و با صرف نظر از برخی مصادیق- بخشی از نیازهای همیشگی انسانها در طول تاریخ بوده و هست. نیک میدانیم در میان موضوعات هنری مسئله «موسیقی» جایگاه ویژهای دارد. مطالعه استفتائات فقهای عظام در دوران معاصر، شاهد عنایت و اهمیت این موضوع نزد متشرعان دارد و نشاندهنده دغدغه عمیق متدینان نسبت به آن است. آیا از دیدگاه فقه اسلامی، هرگونه نوازندگی ممنوع و مصداقی برای «هنر ممنوعه» است یا در مسئله تفصیل وجود دارد و بسته به تاثیر و هدف کار هنری، حکم شرعی آن هم تغییر میکند؟<br /> تلاش ما در این مقاله این است که با بررسی عمیق ادله به این پرسش پاسخ دهیم. امید است که این مختصر برای اهل فضل مفید باشد.
موسیقی,هنر,حرمت,جواز,خوانندگی,نوازندگی,آلات لهو و لعب
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_29582.html
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_29582_44d3cb664f96f7899192189aa1fe8cbb.pdf
مدرسه اسلامی هنر
الهیات هنر
2383-1227
1395
شماره چهارم
2016
05
21
واقعنمایی نماد و تمثیل در قصههای قرآن کریم
65
100
FA
سید ابوالقاسم
حسینی(ژرفا)
مدرسه اسلامی هنر
azharfa@gmail.com
این مقاله به بررسی جنبه نمادین قصههای قرآن از منظر واقعنمایی یا ناواقعنمایی پرداخته است. هدف از این بررسی، رسیدن به پاسخ این سؤسال است: اصولاً قصههای نمادین قرآن تا چه اندازه درصدد بیان واقع هستند؟ در این بررسی، میان رویکردهای اصلی در این باب تفکیک شده و این نکته اساسی واکاوی گشته که نمادین دانستن قصههای قرآن لزوماً به معنای تخیلی شمردن آنها نیست.<br /> در قلمرو این مباحث، ضمن بررسی تعاریف مبنایی نماد، کارکرد ادبی آن تحلیل و نقش آن در قصههای قرآن بررسی شده است. از مجموع مباحث این نتیجه حاصل شده است که اصولاً حمل آیات قرآن بر جنبه نمادین، نیازمند قرینهها و شواهد عقلی یا نقلی و مانند آن است؛ اما آنجا که نمادین بودن قصه اثبات شود، نمیتوان آن را مساوق با خیالپردازی دانست. اشکالهایی که به نمادین بودن برخی قصص قرآن وارد شده، از درک نادرست معنا و کارکرد نماد نشئت گرفته است؛ زیرا اساساً در بیان معانی مجازی، متکلّم در مقام ارائه مقصود خود با سبکی ادبی و همراه با برهنه ساختن لفظ یا اسناد از معنای حقیقی است.
قصههای قرآن,حقیقت و مجاز,نماد,تمثیل,رویکرد واقعنما,رویکرد نمادین
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_29584.html
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_29584_056f416a3e9744f94934b3009972686c.pdf
مدرسه اسلامی هنر
الهیات هنر
2383-1227
1395
شماره چهارم
2016
05
21
تحلیل جیگاه عرف در موضوعشناسی و مصداقشناسی فقه هنر
101
126
FA
محمد
عشایری منفرد
مدرسه اسلامی هنر
عرف یکی از نهادهای پیرافقهی است که ارتباط وثیقی با فقه فریقین دارد. در سالهای اخیر فیلسوفان فقاهت حوزه فقهی امامیه درباره جایگاه این نهاد در مراحل مختلف فقاهت، بحثهایی کردهاند. از این میان میتوان از کتابهایی مانند درآمدی بر عرف و کتاب فقه و عرف یاد کرد. پژوهندگان این عرصه در پژوهشهایی که پیشتر به انجام رساندهاند، تا حدودی ماهیت عرف و محدودیتهای کاربست آَن را در فقاهت امامیه مشخص کردهاند اما به گسست جدی فقه مطلق از فقه مضاف توجه کافی نکردهاند. این امر موجب بروز ابهامهایی در تبیین مسئله و اثبات این دیدگاهها شده است. از دیگر سوی موضوعات فقاهت هنری ویژگی متمایزی دارند که اهمیت نگاههای عرفی در فقاهت هنر را بیشتر میکند. این نوشتار درصدد است جایگاه نهاد عرف را در فرایند فقاهت هنر به مثابه یک فقه مضاف تبیین کند. برای تبیین این جایگاه به ناچار باید ابتدا به گسست بین فقه مطلق و فقه مضاف توجه کافی شود. فرضیه این تحقیق این است که در فقه مضافی مانند فقه هنر، که فقیه برخلاف فقه مطلق به جای حکم باید به نظریه برسد، عرف کارشناس در بازشناسی موضوع و مسائل آن جایگاه خاصی دارد. همچنین عرف عصر صدور ادله نیز در فهم موضوعات مستنبط جایگاه خاصی دارد و مصادیق نیز به خاطر روش خاصی که در فقه مضاف وجود دارد، گاه به مسئله فقیه تبدیل میشوند. این نوشتار با روش کتابخانهای و با جستار در منابع فقهی و درصدد اثبات این فرضیه است.
عرف,فقاهت,فقه هنر,فقه مضاف,فقه مطلق
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_29585.html
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_29585_04848e50ebea4457141a4e8c434f2fc1.pdf
مدرسه اسلامی هنر
الهیات هنر
2383-1227
1395
شماره چهارم
2016
05
21
جایگاه علم فقه در شناخت هنر اسلامی
127
144
FA
سید رضی
موسوی گیلانی
مدرسه اسلامی هنر
v.vosough1212@gmail.com
از جمله سؤالهای مهم در نسبت میان فقه و هنر این است که علم فقه در شناخت هنر اسلامی چه جایگاه و موقعیتی دارد؟ آیا فقه در تبیین و تشخیص ویژگیهای هنرهای اسلامی، سبک و اسلوب آنها جایگاهی دارد؟ آیا با فقه میتوان به تبیین و تعریفی از فرم و محتوای هنرهای اسلامی و عناصر و ویژگیهای مشترک هنر اسلامی دستیافت؟ یا علم فقه با بیان قلمرو حلال و حرام در فعل مکلف، که مسیر مجاز و مشروع حرکت هنرمند مسلمان را بیان میدارد، امری لازم است؟ آیا این علم، جدای از شناخت قلمرو مشروع و مجاز هنرهای اسلامی، برای تبیین ویژگیها و خصوصیات هنرهای اسلامی - در فرم و محتوا - کافی نیست و نمیتوان به آن بسنده کرد؟<br /> به نظر میرسد علم فقه با تعیین حدود و چارچوبهایی که پیش روی هنرمند میگذارد، بهمنزله آغاز حرکت بهسوی تعریف هنر اسلامی است. اما ترسیم و توصیف خصوصیتهای هنر اسلامی را باید از دیگر تعالیم دینی انتظار داشت؛ یعنی خصوصیتها، سبک، سیاق و شیوه هنر اسلامی را میتوان از قرآن، روایتها یا سنت اعتقادی و عرفانی استخراج کرد و بر این اساس تعریفی پیشینی از هنرهایی که با روح تعالیم اسلامی سازگاری دارد، ارائه داد.
فقه,هنر,فرم,محتوا
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_29586.html
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_29586_b9f412f811770edad2b1652a27df97bc.pdf
مدرسه اسلامی هنر
الهیات هنر
2383-1227
1395
شماره چهارم
2016
05
21
تأثیر فقه بر شکلگیری پوشیه در شمایلهای پیامبر و ائمه (ع) در عصر صفوی
145
176
FA
محمد جواد
سعیدی زاده
مدرسه اسلامی هنر
m.j.saeidizade@gmail.com
ابوالقاسم
علیدوست
مدرسه اسلامی هنر
شمایلها در ادوار مختلف به شکلهای متفاوتی ظاهر شدهاند. تا پیش از دورهی صفوی، نگارگران چهرهی پیامبر و ائمه را به وضوح به تصویر درآوردند ولی در عصر صفوی، شمایلهای ایشان را همراه با نقاب به تصویر کشیدند. پرسش اصلی این نوشتار آن است که آیا فقه موجب شده تا هنرمندان دست به اضافه کردن عنصر پوشیه به نگارههای خود بزنند یا نه. هدف از این پژوهش بررسی دقیق میزان تأثیرگذاری فقه در این رابطه است. نتیجهی بررسی نشان میدهد که فقه هیچ تأثیری در این اتفاق نداشته است. روش تحقیق این نوشتار تحلیلی ـ توصیفی و ابزار گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای است.
شمایل,نگاره,پوشیه,هاله آتشین,فقه تصویر,فقه تعزیه
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_29587.html
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_29587_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
مدرسه اسلامی هنر
الهیات هنر
2383-1227
1395
شماره چهارم
2016
05
21
واقع نمایی نماد و تمثیل در قصههای قرآن کریم
65
100
FA
سید ابوالقاسم
حسینی(ژرفا)
استاد دانشگاه
azharfa@gmail.com
این مقاله به بررسی جنبه نمادین قصههای قرآن از منظر واقعنمایی یا ناواقعنمایی پرداخته است. هدف از این بررسی، رسیدن به پاسخ این سوال است: اصولا قصههای نمادین قرآن تا چه اندازه در صدد بیان واقع هستند ؟ در این بررسی، میان رویکردهای اصلی در این باب تفکیک شده و این نکته اساسی واکاوی گشته که نمادین دانستن قصههای قرآن لزوما به معنای تخیلی شمردن آنها نیست.<br /> در قلمرو این مباحث، ضمن بررسی تعاریف مبنایی نماد، کارکرد ادبی آن تحلیل و نقش آن در قصههای قرآن بررسی شده است. از مجموع مباحث این نتیجه حاصل شده است که اصولا حمل آیات قرآن بر جنبه نمادین، نیازمند قرینهها و شواهد عقلی یا نقلی و مانند آن است. اما آن جا که نمادین بودن قصه اثبات شود، نمیتوان آن را مساوق با خیالپردازی دانست. اشکالهایی که به نمادین بودن برخی قصص قرآن وارد شده، از درک نادرست معنا و کارکرد نماد نشأت گرفته است؛ زیرا اساساً در بیان معانی مجازی، متکلّم در مقام ارائه مقصود خود با سبکی ادبی و همراه با برهنه ساختن لفظ یا اسناد از معنای حقیقی است.
قصههای قرآن,حقیقت و مجاز,نماد,رویکرد واقعنما,رویکرد نمادین
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_43422.html
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_43422_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf