مدرسه اسلامی هنر
الهیات هنر
2383-1227
1395
7
2017
01
20
ذاتی و عرضی در احکام هنر بحثی روششناختی
5
28
FA
سید مصطفی محقق داماد
محقق داماد
مدرسه اسلامی هنر
هادی
جهانگشای اباجلو
مدرسه اسلامی هنر
در این مقاله ابتدا از اهمیت فقههای مضاف سخن گفتهشده است. با این تفاوت که در این نوشتار فقه مضاف با روشهای جدید منابع فقهی بازخوانی شده است؛ با این شرط که بازخوانی صورت گرفته ملازمهای با ویران کردن تراث ندارد. این روش نوین در ادبیات سابق فقهی شیعه مرسوم نبوده است. برای نمونه در این روش برخی از عامها را با مخصصهای بشری، تخصیص میزنیم و با استفاده از مخصصی که آن مخصص کاملاً قابل تأویل و تفسیر است عام را تخصیص نمیزنیم و به عام عمل میکنیم تا به یک نظریه خلاف انسانی، مرتکب نشویم. در ادامه تفاوت این روش با نگاه عرفی کردن فقه بیان میشود. آن عرفی سازی که از آن احتراز میشود واگذاشتن اتَم و اکمل معیار به دست عرف و تعطیلی کامل عقل است. درنهایت اثبات میشود که این متدد، روشی جدید در نگاه به منابع فقهی است و تفاوتهای عمده با عرفی کردن فقه دارد.<br /> پرداختن به جایگاه ویژه هنر در جامعه بشری و اثبات حادث نبودن این مسئله دیگر موضوع طرحشده در این مقاله است. به باور نویسنده هنر موجود، همان هنر قدیم است که فقط الوان هنری آن تغییریافته است. کلیت هنر یک بحث تاریخی است و اختصاص به زمان خاصی ندارد. عمر هنر به عمر بشر ارتباط دارد. فقیه در این روش، وقتی به منابع مراجعه میکند و دقت مضاعف کرده و جزئیتر به مسئله نگاه میکند به این میرسد که این مسائل اصلاً با ذات هنر ارتباطی ندارد. جدا کردن عرضیات از ذاتیات در فقه هنر از دیگر بایستههای فقههنر در این روش است که فقیه نو پرداز باید مجدد تراث را بازپژوهی کند.<br /> در این مقاله نمونههایی از مصادیق هنری را مجدد بررسی خواهیم کرد تا ضرورت این روش و نتایج متفاوت آن گفته شود. در حقیقت کسی که حکم را به سمت ذات میبرد باید برای ذاتی بودن آن دلیل اقامه کند. در مجسمهسازی اگر در کنار اتفاقات و حوادث تاریخی، ادله را بازخوانی کنیم به این خواهیم رسید که مجسمهسازی ازآنجهت که در قالب پرستش، نوعی شرک بوده و این هنر بهنوعی جوار ترویج شرک بوده است، حکم حرمت را به خود گرفته است. حال در زمان حاضر، مجسمهسازی که هیچ ربطی به شرک و بتپرستی ندارد به دلیل تغییر موضوع باید حکمش نیز عوض شود، چراکه حکم آن عرضی بوده است.<br /> جدا کردن ذاتیات را از عرضیات، بسیاری از مشکلات را در بُعد هنر حل میکند. بیان علت و حکمت حکم از مسائلی است که در آن با تمسک به حکمت موضوعی، حکم را میدهند. حال اگر حکمت (نه علت) مسئلهای تغییر کند اصولاً باید حکم نیز عوض شود. در قسمت پایانی این نوشتار به این مسئله و چگونگی استنباط آن پرداختهشده است.
فقه مضاف,فقه هنر,ذاتی,عرضی,حکمت حکم,مصادیق هنر
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_32572.html
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_32572_85e1d23d9ecc2f818de67c953410f803.pdf
مدرسه اسلامی هنر
الهیات هنر
2383-1227
1395
7
2017
01
20
آزادی ابراز خلق هنری و حدود آن
29
56
FA
محمود
حکمتنیا
مدرسه اسلامی هنر
مهدی
غیاثوند
مدرسه اسلامی هنر
ابراز یک خلق یا آفرینش هنری، خود دارای عنوان مستقلی در حقوق نیست و برای تحلیل حقوقی آن لازم است با تحلیل فعالیت هنری جایگاه حقوقی آن را یافت. تحلیل ماهوی فعالیت هنری، فعالیتی است فلسفی که در بخش ابتدایی مقاله بدان پرداختهشده است. در این بخش احتمالات متعددی مطرح گردیده است. افزون بر این، شناخت عناوین حقوقی عامی که فعالیت هنری میتواند ذیل آنها قرار گیرد به یافتن حکم حقوقی کمک خواهد کرد. در همین راستا سه عنوان «بیان»، «شرکت در زندگی فرهنگی» و «فعالیت خلاقانه» با ماهیتهای مختلف توان پوشش فعالیت هنری را دارد. با توجه به این سه عنوان، حکم حقوقی و سنخ آن قابلبررسی است. با توجه به اصل آزادی در هر سه و البته تفاوت در ماهیت، محدودیتهای آن نیز باید مبتنی بر معیارهای دقیق بوده و با وجود استثناء، اسبابی که موجب رفع استثناء نیز میشود مورد بررسی قرار گیرد. کوشش این مقاله این است که ماتریس یا مدلی تمهیدی برای انواع رویکردهای ممکن معطوف به یافت حکم حقوقی در زمینه آزادی ابراز خلق هنری و حدود آن به دست دهد.
آفرینش هنری,ایجاد اثر هنری,آزادی بیان,شرکت در زندگی فرهنگی,فعالیتهای خلاقانه
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_32573.html
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_32573_b629c91be034dfaec68e3c28f3ccadef.pdf
مدرسه اسلامی هنر
الهیات هنر
2383-1227
1395
7
2017
01
20
بررسی امکان تجربه زیباییشناختی به مثابه حق فطری و تحلیل ابعاد و لوازم آن
57
68
FA
احمد
شهدادی
مدرسه اسلامی هنر
ahmadshahdadi@gmail.com
«امکان تجربه زیباییشناختی» یکی از حقوق ذاتی، فطری یا طبیعی انسان است. تأمین امکان تکامل عقلانی، اخلاقی، معنوی و عاطفی و زیباییشناختی در زندگی انسانها یکی از وظایف هر نظام تمدنی و اجتماعی است. امکان غرقگی در نوعی تجربه انسانی ـ الهی که تجربه زیباییشناختی نامیده میشود، و به قدر تاریخ بشر پیشینه دارد، یکی از ابعاد تکامل فردی و جمعی انسانهاست.ظهور و بسط این نحوه از کمال در پذیرش این حق فطری و طبیعی انسان، با اهمیت درخور دادن به هنر و زیباییشناسی ممکن است. فقه کلگرا یا جامعنگر باید به تبیین این حق و لوازم و نتایج نظری و عملی آن بپردازد و رابطه دین، نهادهای دینی و نیز حاکمیت را با تأمین این حق روشن کند. پیشفرض کلامی این حق فطری، بر تعریف فقه از خداوند، اخلاق و کمال استوار است. اگر خداوند «زیبا»، و «زیباییآفرین» است و به تفسیر حکمت متعالی اسلامی وجود بینهایت او با زیبایی مساوق است، پایه کلامی این تفسیر شبکهای از حقوق فطری در بعد زیباییشناختی تأمین میشود. از سوی دیگر، عقل در اصول فقه امامیه به حسن و قبح ذاتی برخی حقایق و مفاهیم اخلاقی میرسد و آن را به مثابه اصول حاکم برهر دستگاه نظری میپذیرد. احکام فقهی نباید با حقوق فطری متعارض باشند و این به تأیید عقل و عقلانیت دینی برآمده از بحث مستقلات عقلیه حاصل می شود. افق فردی و اجتماعی انسان رسیدن به تکامل و بسط معنویت الهی و تحقق علمی و عینی ظرفیتهای فطری انسانی است. اگر میل به زیبایی و خلق زیبایی در قالب اثر هنری جزو شاکله وجودی و حقوق فطری انسان قلمداد شود، ایجاد زمینههای فرهنگی، اجتماعی و حقوقی آن الزامی خواهد بود. رواداری خلاقیت هنری، بسط معنویت از راه خلق اثر هنری، توجه به اقتصاد هنر و نیز حقوق مالکیت فکری و هنری، از جمله آن زمینههاست. تأمین این حق از حقوق فطری، زمینهساز تعالی وجودی و تکامل انسانهاست و بیتوجهی به آن علاوه بر قبول نسبیتگرایی اخلاقی، غایات فقه و مقاصد معطوف به مصالح و مفاسد را تعطیل میسازد.
تجربه زیباییشناسی,حق فطری,حقوق طبیعی,تکامل,فقه هنر,فلسفه اسلامی
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_32574.html
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_32574_b36e4316cdc7d68f17099942b10faf89.pdf
مدرسه اسلامی هنر
الهیات هنر
2383-1227
1395
7
2017
01
20
تقنین در حوزه هنر
69
82
FA
سید احمد
حبیبنژاد
مدرسه اسلامی هنر
قانونگذاری - وضع قواعد کلی، نوعی و لازمالاجرا- از شئون حکمرانی است و حکومتها از این ابزار برای تنظیم روابط اجتماعی و نیز رسیدن به اهداف، مقاصد و «آرمان» خود بهره میبرند. پرسشی که مطرح میگردد آن است که آیا هنر نیز میتواند موضوع تقنین و قانونگذای قرار بگیرد؟ و اگر جواب هم مثبت باشد این گستره وضع قواعد نوعی تا کجاست؟<br /> در حوزه تقنین هنری باید بپذیریم که اصل بر عدم دخالت دولت در وضع قواعد است مگر اینکه مصلحت این دخالت برای جامعه بیشتر از ضرر عدم ورود حاکمیت در این موضوع باشد همچنان که مقنن باید بپذیرد که حوزههای «آزادی» در مقوله هنر باید فراختر از حوزههای کنترلشده باشد و این تحدیدهای تقنینی بر هنر نباید بهگونهای باشد که مصداق این قاعده گردد که «تخصیص اکثر مستهجن است».<br /> در گستره ورود حاکمیت برای تقنین در موضوع هنر نیز باید اصولی موردپذیرش نهادهای مقررات گذاری باشد ازجمله اینکه تقنین هنر باید بیشتر تکیه بر «حمایت» داشته باشد و جنبههای حمایتی قانونگذاری بسیار پررنگ باشد و نیز اصل «پس کنترلی» در هنر بایستی باعث گردد تا حد ممکن کنترلهای پیشینی در هنر به حداقل برسد و بر اساس اصل «انعطافپذیری»، حوزه هنر شایسته قوانین سخت و غیرقابل انعطاف نیست. همچنین بر اساس اصل استماع،«مشارکت» اهل هنر در وضع، تفسیر و اجرای قوانین بسیار حیاتی است بهخصوص در مرحله ابتکار تقنینی که عدم مشارکت هنرمندان میتواند قانون مربوطه را با چالشهایی مواجه نماید.
هنر,قانون,قانونگذاری,انعطافپذیری,اصل آزادی
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_32575.html
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_32575_26ea7927cd8628586dca603c62c13271.pdf
مدرسه اسلامی هنر
الهیات هنر
2383-1227
1395
7
2017
01
20
بررسی استفاده از تعینات هنر در اماکن و شعائر اسلامی
83
106
FA
سیفالله
صرامی
مدرسه اسلامی هنر
استفاده از هنر معماری، هنرهای دستی، خوشنویسی، شعر، نقاشی و غیره از قدیم، در برپایی، ترویج و توسعه اماکن اسلامی، مانند مساجد، آستانهای مقدس معصومان (ع) و امامزادگان، مرسوم بوده است. توجیه عمده فقهی، توسط فقیهانی که به این موضوع پرداختهاند، برای تجویز، ترجیح و بلکه در شرایطی، ایجاب کاربرد هنرهای مذکور، قاعده فقهی تعظیم شعائر بوده است؛ اما در جایی ادله این قاعده، در مقابل موضوع شناسی هنر و تعینات آن قرار نگرفته است تا روشن شود بهکارگیری تعینات هنر، مبتنی بر قاعده تعظیم شعائر، در اماکن مزبور و نیز فراتر از آن، در مطلق ترویج و دفاع از شعائر اسلامی، چه حکمی دارد. همچنین، نسبت ادله اماکن اسلامی که علاوه بر ادله تعظیم شعائر، ادله مسجد را هم شامل میشود، با موضوعشناسی هنر و تعینات آن، بررسی نشده است. در این مقاله، تلاش کردهایم گامی در جهت پر کردن این خلأ برداریم. برای این مهم، ضمن موضوعشناسی مختصری از هنر، تعینات آن و اشاره به تاریخچه این تعینات در اماکن و شعائر اسلامی، به بررسی نسبت ادله شعائر اسلامی و ادله مسجد، با بهکارگیری تعینات هنر در دو موضوع اماکن و شعائر اسلامی پرداختهشده است.
موضوعشناسی هنر,تعینات هنر,مسجد,اماکن اسلامی,شعائر اسلامی
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_32576.html
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_32576_3e98c5b862ce0c3f981589f8c486d8ef.pdf
مدرسه اسلامی هنر
الهیات هنر
2383-1227
1395
7
2017
01
20
بررسی فقهی حق هنر برای کودک
107
136
FA
محمدمهدی
مقدادی
مدرسه اسلامی هنر
هنر برای کودک به لحاظ اهمیت آن در آموزش، پرورش و تربیت و نیز تأثیر در رشد فکری و خلاقیت وی، بسیار با اهمیت و ضروری است. هیچ کودکی نباید از این عامل مهم یادگیری، بالندگی و مهارت آموزی محروم بماند.<br /> در نظام بین الملل حقوق کودک ، اگر چه از هنر به عنوان یک حق برای کودک یاد شده، لیکن مولفه ها وگستره این حق به درستی شناسایی نشده است؛ در مواردی هنر برای کودکان با سوء برداشت و استفاده ناروا همراه شده ، هم چنان که گاه یک سو نگری به این حق، موجب غفلت از مصلحت اندیشی و صلاح انگاری در تربیت کودکان گردیده است.<br /> بی گمان پرسش های مهم و متعددی در این مجال وجود دارد؛ این که مبنای فقهی این حق برای کودکان چیست، آزادی بیان و حریم خصوصی کودکان در این عرصه چگونه است و این که خانواده و دولت چه وظایفی را بر عهده دارند. اما مهم ترین سوال این است که چه عاملی مبنا و گستره حق هنر برای کودکان را تعیین می کند؟<br /> در این نوشتار تلاش شده تا بر اساس قواعد شریعت اسلامی و آموزه های فقه اهل بیت (ع) ضمن بررسی مبانی هنر برای کودکان به مثابه یک حق، و تبیین احکام و قلمرو آن بر اساس نظام فقهی کودک، به پرسش یاد شده بر اساس اصل غبطه و مصلحت محوری پاسخ روشنی داده شود.
حق,هنر,کودک,مصلحت,محدویت فقهی
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_32577.html
https://elahiyatehonar.isoa.ir/article_32577_baf32cf4fb83cdcf7ef77d2749d51038.pdf