نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زهرا شاقلانی پور ¹
• خشایار قاضی زاده ²

¹ دانش آموخته دانشگاه شاهد، تهران، ایران مدرس دانشگاه فنی حرفه ای بقیه الله قزوین

² مدیر گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

پس از رسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران در عهد صفوی، نگارگری با رویکرد تبیین عقاید شیعه، بیش از پیش در خدمت کتاب آرایی قرار گرفت. در اوایل حکومت شاه تهماسب در قزوین، فالنامه ای مصور گردید که بعدها به "فالنامه تهماسبی" مشهور شد. این فالنامه که پس از گرایش شاه تهماسب به مضامین مذهب تشیع و ترویج آن مصور شده، دارای رویکردی شیعی در حوزه متن، نگارگری و کاربرد است. هدف این پژوهش، مطالعه رابطه کتاب آرایی فالنامه تهماسبی با نحوه کاربرد آن در بازنمایی مفاهیم شیعی و مناقب خوانی از اهل بیت(ع) می باشد. بنابراین ابتدا به تعیین کاربرد نسخه و رویکرد شیعی آن پرداخته شده، سپس به نقش نگارگری شیعی و جلوه های آن در کتاب آرایی این نسخه پرداخته می شود. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده و اطلاعات، از منابع کتابخانه ای جمع آوری شده است. جامعه آماری شامل تمامی نگاره های فالنامه تهماسبی و متون مربوط به آنها می باشد. یافته های کلی تحقیق، بیانگر اهمیت رویکرد شیعی در نگارگری فالنامه تهماسبی و کاربرد آن در فرآیند کتاب آرایی این نسخه است. از ویژگی های کتاب آرایی این نسخه می توان به ابعاد بزرگ نسخه و ساختار منحصر به فرد متن آن اشاره نمود که با کاربرد ویژه اش برای مناقب خوانی و روایتگری کاملاً متناسب است.

کلیدواژه‌ها

• شیعه
• مناقب‌خوانی
• نگارگری و کتاب‌آرایی
• فالنامه تهماسبی
• مکتب قزوین