خوانش نشانه‌شناختی نیروهای بصری و رمزگان زبانی داستان حضرت آدم علیه‌السلام مطالعۀ موردی سورۀ بقره و طه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکدۀ تربیت مدرس قرآن، مشهد

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم

چکیده

دانش نشانه‌شناسی معاصر درپی بررسی نشانه‌ها و زبان‌های ارتباطی اعم از بی‌کلام و کلامی است. نیروهای بصری در هنرهای تجسمی(بصری) نمونه‌ای از زبان‌های ارتباطی بی‌کلام‌اند که قادرند اطلاعاتی را انتقال دهند که گاه از عهدۀ کلمات خارج است. بی‌تردید قرآن کریم به مثابۀ والاترین معجزۀ مکتوب، افزون بر رمزگان زبانی، ضمن تصاویر هنری شگرف خویش، از برخی نیروهای بصری نیز به‌منظور افادۀ پیام الهی سود جسته است. بدین تصور، پژوهش حاضر سعی دارد تا با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی وتکیه بر دانش نشانه‌شناسی ضمن بازخوانی داستان حضرت آدمعلیه‌السلام در دو سورۀ بقره وطه نیروهای بصری و رمزگان زبانی آن را به‌عنوان نشانه‌های ارتباطی مورد مداقه قرار دهد و نقش داستان‌های قرآن را به‌عنوان یک جهان‌زیست ذهنی در چگونگی خلق روایت بصری از یک روایت کلامی به نمایش بگذارد. بررسی داده‌های قرآنی نشان می‌دهد که اصحاب هنرهای تجسمی می‌توانند از داستان حضرت آدمعلیه‌السلام نیروهای بصری متعددی را نظیر کنتراست، تکرار تکاملی، زاویۀ دید، کادراژ وغیره به‌عنوان نشانه‌های غیرکلامی استخراج نمایند. همچنان‌که می‌توانند بر کاربست هدفمندانۀ واژگانی نظیر "هبوط"، "نبأ"، حرف تعریف وغیره به‌عنوان واژگانی حاوی نیروهای بصری، متمرکز شوند و در نهایت از یک روایت کلامی محض، به‌عنوان مادۀ خام هنرهای تجسمی، روایات بصری شگرفی خلق کنند.

کلیدواژه‌ها