الهیات هنر
بازشناختِ مبانی حکمی نقوش اسلیمی، بر اساس تجربه‌ی زیسته‌ی هنرمندان سنتی
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 تهران، مدیر عامل موسسه فرهنگی هنری پریمان اندیشه و هنر
2 استاد گروه مطالعات عالی هنر دانشگاه تهران
3 دانشگاه ادیان و مذاهب قم
چکیده
نقش‌مایه‌ی اسلیمی، یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین نوع نقوش انتزاعیِ تزئینی در هنر اسلامی است، که بیشترین و پرمعناترین کاربرد آن، در همنشینی با آثار ارزشی و مقدس مسلمانان، از جمله کتاب‌آرایی و تذهیبِ قرآن کریم، تزئینات وابسته به معماریِ مساجد، بقاع متبرکه و اماکن مقدسه، به چشم می‌خورد. منشأ ظهور، سیر تکامل، تطوّر و مفاهیم این نقش‌مایه، از نظر محققینِ غربی و مسلمان، تا کنون در پژوهش‌هایی ارزشمند، اما با رویکردهایی متفاوت، بیان شده است. عده‌ای از محققین، معتقدند که ریشه‌ی این نقش‌مایه، به اشکالِ گیاهیِ تزیینیِ هنر بیزانس، رُم باستان و قبطیان مصر و نقش تزیینیِ بال، در هنر دوره‌ی ساسانی برمی‌گردد و عده‌ی دیگری معتقدند که نقوش اسلیمی، دستآورد صریح مسلمین و برساخته‌ای اعتقادی، بر اساس نهی فرامین مذهبی، در باب ترسیم نقوش حیوانی و انسانی است؛ اما هنرمندان سنتی، نقوش اسلیمی را بیان‌گر اشتیاق و تمنای خویش، به بهشت جاویدان و تلاش در جهت به ظهور رسانیدنِ والاترین معنای عقیدتی و اصولی اسلام، یعنی توحید، در آثار هنر اسلامی می‌دانند. این مقاله با روشِ توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر رویکردِ تجربه‌ی زیسته‌ی هنرمندان سنتی و بر اساس هم‌دلی و هم‌صحبتی با ایشان ، به بازشناختِ مبانی حکمی نقوش اسلیمی، در هنر اسلامی، پرداخته است.
کلیدواژه‌ها
)