نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
مدرسه اسلامی هنر
چکیده
منظومهٔ «دفتر دل »، یکی از آثار علامه حسن حسن زاده آملی )در قرن معاصر(، حاوی اصول
حقایق حکمی و عرفانی است. محور مطالب این دفتر، شرح اطوار وجودیِ دل و تقلّبات
انسان عارف و تطورات کریمهٔ «بسم الله الرحمن الرحیم » است که در نوزده باب و نوزده موضوع
به عدد حروف آن است. علامه معتقد است که: «قرآن و عرفان و برهان از یکدیگر جدایی
ندارند و روایات، مرتبهٔ نازلهٔ قرآن اند و نسبت قرآن کریم به احادیث مانند جان است نسبت
به بدن ». رفع شبهات در این زمینه از راه های گوناگونی امکان پذیر است. در این جستار، با
روش توصیفی - تحلیلی، پس از عرضهٔ پنج باب اول دفتر دل به قرآن کریم و روایات، انواع
اثرپذیری آن واکاوی شد تا ب هعنوان قرینه ای باشد در وثاقت این مدّعا. بر این مبنا پرس شهایی
مطرح است که «شیو ههای تأثیرپذیری از آیات و روایات در پنج باب اول دفتر دل چگونه بوده
و بیشترین اثرپذیری مربوط به چه نوع است؟ و هدف علامه از تضمین آیات و احادیث در
دفتر دل چه بوده است؟ » نتایج نشان می دهد، شیو ههای اثرپذیری شامل: واژگانی، گزاره ای،
گزارشی، تأویلی و تلمیحی است که بیشترین تأثیرپذیری، از نوع تلمیحی است؛ لکن علامه
به لحاظ زبانی، در گزار هها، بیشتر از اقتباس بهره جسته است که از حیث دستوری عمدتاً
نقش متمّمی دارند. ازجمله انگیز ههای ایشان نیز از تضمین )اقتباس( آیات و احادیث در کلام
خود، جهت تفسیر و تأویل، نکت هپردازی، تبرّک، توضیح، تعلیل، استشهاد، تحریض، تحذیر،
تأ کید و ... در نتیجه اثرگذاری بیشتر بر مخاطب است که اغلب کارکرد ترکیبی دارد.
کلیدواژهها
کتابنامه
نرم افزارها