الهیات هنر

کارکردهای هنر و خطابه در مدینه فاضله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشکده الهیات دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

هنر در مدینه فاضله فارابی از جایگاه ویژه ای برخوردار است و هنر فاضله از موثرترین عوامل در سعادت فرد و جامعه به شمار می آید. فارابی در اندیشه خوشبختی افراد و جوامع بشری است و نهایت سعادت را سعادت عقلی و شناخت حقایق معقول می داند. اما به نظر وی عامه مردم یا بر حسب طبیعت خود یا بنا به عادات اکتسابی یا حتی گاه به جهت سنخ برخی از معقولات، قادر به آگاهی تصوری و تصدیقی نسبت به حقایق معقول نیستند. پیامبران از راه وحی، خوشبختی و حقیقت معقول را برای افراد و جوامع بشری در لباس خیال و اقناع ارایه می دهند و در پیروی آنها، اصحاب هنر و در کنار ایشان اصحاب خطابه به شیوه های تخییلی و اقناعی، تصور و تصدیق سعادت و حقیقت را میان مردم مدینه فاضله انتشار می دهند. در مدینه فاضله، از یک سو شاعران و هنرمندان تخیل را در راستای تصور ذات و حقیقت امور به کار می برند و از دیگر سو خطیبان روش های اقناعی را با هدف ترویج مضمون برهان عقلی استفاده می کنند. از نگاه فارابی، سرگرمی در هنر فاضله جایز است و معیار و میزان مشخصی دارد.

کلیدواژه‌ها

ابن سینا، حسین‌بن‌عبدالله. (1375). الاشارات و التنبیهات، شرح خواجه نصیرالدین طوسی و قطب‌الدین رازی،‌ ج 2، قم: نشرالبلاغه.
همو. ( 1404 الف).  التعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، قم: مکتبه الاعلام الاسلامی.
همو. (1331). رساله نفس، تصحیح موسی عمید، تهران: انجمن آثار ملی.
همو. (1404 ب). الشفاء، الطبیعیات، تقدیم ابراهیم مدکور، قم: مکتبه آیه‌الله العظمی المرعشی النجفی.
همو. (1373). عیون الحکمه،‌ تحقیق احمد حجازی، تهران: مؤسسه الصادق.
همو. (1363). المبدا و المعاد، به اهتمام عبدالله نورانی، تهران: انتشارات موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل.
همو. (1365). معراجنامه، تصحیح نجیب مایل هروی، مشهد: مرکز پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
همو. (1364). النجاه، تحقیق محمد تقی دانش‌پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
جعفری، محمد تقی. (1378). زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام، چ2، تهران: کرامت.
چیتیک، ویلیام. (1384). عوالم خیال ابن عربی و مساله اختلاف ادیان، ترجمه قاسم کاکایی، تهران: هرمس.
شهرزوری، محمد بن محمود. (1380). شرح حکمه الاشراق، مقدمه و تصحیح و تحقیق حسین ضیایی، چ2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 
فارابی، ابو نصر. (۲۰۰۳). آراء اهل المدینه الفاضله و مضاداتها، مقدمه و حواشی علی بو ملحم، بیروت: دارالهلال.  
همو. (1379). اندیشه های اهل مدینه فاضله، ترجمه و تحشیه جعفر سجادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
همو. (1384). تحصیل السعاده و التنبیه علی سبیل السعاده، ترجمه علی اکبر جابری مقدم، قم: دارالهدی.
همو. (1371). التنبیه علی سبیل السعاده و التعلیقات و رسالتان فلسفیتان، تحقیق جعفر آل یاسین، تهران: حکمت.
همو. (1986). الحروف، مقدمه و تحقیق و تعلیق محسن مهدی، بیروت: دارالمشرق.
همو. (1938). رساله فی العقل، بیروت.
همو. (1376). السیاسه المدنیه، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران: سروش.
همو. (1382). فصول منتزعه، ترجمه حسن ملکشاهی، تهران: سروش.
همو. (1991).  المله و نصوص اخری، تصحیح محسن مهدی، چ2، بیروت: دارالمشرق.
همو. (1375). موسیقی کبیر، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
الهیات هنر
دوره 1396، شماره 8 - شماره پیاپی 8
مهر 1397
صفحه 5-24