جایگاه رمز در اندیشه سهروردی بر اساس کتاب «حکمة الاشراق»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرسه اسلامی هنر

2 استاد

چکیده

چکیده
رمز و سمبول در نگاه سهروردی متفاوت با نگاه متفکران جدید است که رمز را امری قراردادی می‌دانند. زبان رمزی در نگاه اشراقیان بیانِ حقیقت می‌کند. رمزها رقیقه‌ای از حقایق عالم علوی هستند که قَنطره و پنجره‌ای رو به سمت بالا می‌گشایند. رمزها در بیان این حقایق شدت و ضعف دارند، و به عبارت دیگر مقول به تشکیک هستند. سهروردی علاوه بر کتاب‌های داستانی که مشتمل بر رمزهای مختلف است، کتاب‌های حکمی نیز دارد که مهمترین آنها کتاب «حکمۀ الاشراق» است. این کتاب، چنانکه از نامش پیداست، تنها کتابی فلسفی نیست بلکه در حقیقت کتابِ حکمت ذوقی است که عمدتاً با زبان نور و ظلمت بیان شده است. این کتاب مملو از رمزهایی است که سهروردی در این کتاب به ودیعه گذاشته است، تا اهلش از آنها مطلع شوند. به عنوان مثال، حکیم اشراقی از نور و ظلمت، طلسمات، صنم، آینه، عالم مثال و غیره صحبت می‌کند که هر یک را بار معنایی ویژه‌ای است. سعی ما در این تحقیق، طرح بعضی از رمزهای سهروردی در این کتاب و رمزگشایی آنها است

کلیدواژه‌ها

منابع:

1 - قرآن مجید.
2 - الیاده، میرچا،1389، رساله در تاریخ ادیان، ترجمه جلال ستاری، تهران، سروش.
3 - بورکهارت، تیتوس، 1384، «معانی رمز آینه»، ترجمه احمد رضا قائم مقامی، جام نو و می کهن (مجموعه مقالات)، تهران، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، چاپ اول.
4 - پورنامداریان، تقی،1383، رمزو داستان­های رمزی در ادب فارسی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
5- دهخدا، علی اکبر،1377، لغت نامه دهخدا،،تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ج10.
6- روزبهان بقلی شیرازی، 1386، شرح شطحیات، تصحیح هانری کربن، تهران،انتشارات طهوری، چاپ ششم.
7 - ستاری، جلال، 1372، مدخلی بر رمزشناسی عرفانی، تهران، نشر مرکز.
8- سجودی، فروزان،1387، نشانه شناسی کاربردی، ، تهران، نشر علم، ویرایش دوم، چاپ اول.
9- سهروردی، شهاب الدین یحیی،1396 ق، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تحقیق هانری کربن، تهران،نشر انجمن حکمت فلسفه و حکمت ایران، ج1-3.
10 - شهرزوری، شمس الدین محمد، 1385، رسائل الشجرة الالهیة فى علوم الحقایق الربانیة، تهران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران‏، ج3.
11 - شهرزوری، شمس­الدین محمد،1380، شرح حکمۀ الاشراق، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
12 - شوان، فریتهیوف،1374،«روح نماد پرداز»، ترجمه جلال ستاری، اسطوره و رمز (مجموعه مقالات)، تهران، سروش.
13 - شوان، فریتهیوف، 1377،«زیباشناسی و رمز پردازی در هنر و طبیعت»، ترجمه الف. آزاد، نقد و نظر، سال چهارم، ش3و4.
14 - صدر الدین محمد شیرازی ، 1393، شواهد الربوبیۀ، تصحیح سید جلال آشتیانی، موسسه بوستان کتاب، قم، چاپ هشتم.
15- طباطبایی، محمد حسین،1997، تفسیر المیزان،  موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ج16.
16 -  عالیخانی، بابک،1382، «حکمت گمشده­ی مغانی»، زائر شرق (مجموعه مقالات)، تهران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
17 - عالیخانی، بابک، 1394، «خمیره ازلی در نزد سهروردی و رنه گنون»، جاویدان خرد، سال دوازدهم، شماره اول بهار و تابستان.
18 - فلوطین، 1413، اثولوجیا ، تصحیح عبد الرحمن بدوی، قم، انتشارات بیدار.
19 - قطب الدین شیرازی ،1384، شرح حکمۀ الاشراق، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
20 - کربن، هانری،1384، تخیل خلاق در عرفان ابن عربی، ترجمه انشاالله رحمتی، تهران، نشر جامی.
21 - کربن، هانری،1394، اسلام در سرزمین ایران: سهروردی و افلاطونیان ایران، ترجمه رضا کوهکن، تهران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، چاپ دوم، ج2.
22- کربن، هانری، 1394، اسلام در سرزمین ایران: تشیع دوازده امامی، ترجمه رضا کوهکن، تهران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، چاپ اول، ج1.
23 - گنون، رنه،1390، «سنت و ناخودآگاهی»، اسطوره و رمز (مجموعه مقالات)، ترجمه جلال ستاری، تهران، سروش.
24- لینگز، مارتین، 1391، رمز و مثال اعلی، ترجمه فاطمه صانعی، ،تهران، حکمت، تهران.
25- محمد شریف نظام الدین احمد بن الهروى‏، انواریه، نرم افزار نور الحکمۀ(3)،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، قم.
26- ملا هادی سبزواری، 1394، حواشی بر کتاب شواهد الربوبیه، قم، بوستان کتاب، چاپ هشتم.
27- موحد، صمد، 1384، نگاهی به سرچشمه­های حکمت اشراق و مفهوم­های بنیادین آن، تهران، طهوری.