نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشکده هنر, دانشگاه سوره, تهران, ایران
2 دانشکده هنر، دانشگاه سوره تهران، ایران
چکیده
ضریح بهعنوان وسیلهای برای محافظت از مقبره و محدودهای برای حضور زائران در کنار آرامگاه، همواره مورد عنایت شیعیان بوده و با توجه به جایگاه مدفون، به گونهها و هنرنماییهای متنوعی ساخته شدهاست. علاوه بر شیعیان، دیگر مسلمانان در ایران و سایر کشورهای اسلامی نیز از آن بیبهره نبودهاند؛ اما سنگینی وزنه حضور شیعیان و توجه به بزرگان شیعه در طول تاریخ اسلام در ایران، ساخت ضریح را به یکی از پربارترین هنرصنعتهای هر دوره تبدیل کرده و این دقت نظر تا جائیست که برای ساخت انواع ضریحها اصول و قواعد خاصی را در نظر گرفتهاند. این نوشتار به دنبال درک و ارائه این اصول و انتظام بخشی به آنهاست. با این هدف که سلائق و خلاقیت هنرمند و صنعتگر ضریح ساز تا چه میزان بر پایههای اعتقادی برخاسته از اسلام استوار است. با این هدف، این مقاله بهدنبال پاسخ این پرسش است که: عمده تزئینات و نقش و نگارهای ضریح کدامند و از چه مفاهیمی پیروی میکنند؟ روش این پژوهش، توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانهای و میدانی میباشد. بررسیها و تطبیق آن با نظر هنرمندان ضریح نشان داد؛ بهرهگیری از ویژگیهای هنر اسلامی با اهداف خاصی همراه بوده تا بدین وسیله ساخت و تزئین ضریح، وسیله ای برای نزدیکی بیشتر به خداوند باشد.
کلیدواژهها
31. عمید،حسن (1363)، فرهنگ عمید 3 جلدی، تهران: سپهر.
32.عنایت، توفیق (1387)، «عناصر هویت و فرهنگ ایرانی در هنر اسلامی»، کتاب ماه هنر، شماره 32 ، صص 33_34.
33. فضائلی، حبیب الله (1370)، تعلیم خط، سروش، چاپ ششم.
34. قرائتی، محسن (1375). تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
35. قلیچ خانی،حمیدرضا (1388)، فرهنگ واژگان و اصطلاحات خوشنویسی و هنرهای وابسته به آن، تهران: روزنه.
36. کریچلو، کیت (1389)، تحلیل مضامین جهان شناختی نقوش اسلامی، مترجم سید حسن آذرکار، مقدمه حسین نصر، تهران: حکمت.
37. ماهرالنقش،محمود (1381)، کاشی و کاربرد آن ،تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
38. مراثی،محسن (1384)،« مارپیچ طلایی در طبیعت و هنرهای اسلامی»، فصلنامه نگره ، ش 1.
39. مطهری، مرتضی (1368)، تماشاگه راز ،انتشارات صدرا، چاپ پنجم.
40. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران ( 1369 ). تفسیر نمونه، جلد 14، 21، 24، 27، چاپ نهم، دارالکتب الاسلامی.
41. مکی نژاد،مهدی ، حبیب الله آیت الهی و محمد مهدی هراتی (1388) ،« تناسب و ترکیب در کتیبه محراب مسجد جامع تبریز». فصلنامه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، ش 40.
42. منصوربیگی، نازیلا (1378)، «ریتم در هنرهای تجسمی»، فصلنامه هنر: ش 41.
43. نصر، سید حسین (1385)،«پژواک در فضای تهی/اهمیت خلأ در هنر اسلامی»، ترجمۀ نادر شایگان فر، خرد نامه همشهری، ش 4.
44.___________ (1360)، «عالم خیال و مفهوم فضا در مینیاتور ایرانی»، فصلنامه هنر، ش 26.
45.___________ (1375)، هنر و معنویت اسلامی، ترجمه رحیم قاسمیان، تهران: دفتر مطالعات دینی هنر.
46. هاشم نژاد، حسین (1392)، زیبایی شناسی در آثار ابن سینا، شیخ اشراق و صدر المتألهین، تهران: سمت.
47. العطاردی الخبوشانی، عزیزالله (1406ق)، مسند الامام الرضا، المؤتمر العالمی الامام الرضاعلیه السلام، الجزءالاول.
48. Piotrovsky, B.Mikhail (2000), Earthly Heavenly Art, Amesterdam, Die Nierwe Kerk.
مصاحبهها:
49. سید ابوالقاسم احمدی: قلمزن، طراح و سازنده ضریح؛ مطالب ذکرشده طی مصاحبهای توسط نویسنده با ایشان در تاریخ 19/4/96 در کارگاه قلمزنی ایشان در اصفهان انجام شدهاست.
50. سید مهدی علمداری: قلمزن و طراح نقوش ضریح؛ مطالب ذکرشده طی مصاحبهای توسط نویسنده با ایشان در تاریخ 20/4/96 در کارگاه قلمزنی ایشان در اصفهان انجام شدهاست.