نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار فلسفه هنر دانشگاه بوعلی سینا
2 کارشناسی ارشد فلسفه هنر دانشگاه بوعلی سینا
چکیده
نبوغ در زیباشناسی مدرن، از جایگاه بسیار ویژهای برخوردار است. اگرچه این مفهوم در ابتدا از دلالت معنایی بسیار گستردهای برخوردار بوده است، اما معنای آن در قرن هفدهم و هجدهم محدود میشود و تا اندازهی زیادی منحصر به مباحث زیباشناختی میگردد. غالب متفکرانی که در نظام زیباشناختی خود به این مفهوم پرداختهاند آن را قریحهی ابداعی می دانند که منجر به خلق اثر هنری جدید می گردد. نبوغ یک مفهوم کلیدی در فلسفهی شوپنهاور است. او بعد از اینکه شرارت عالم را اثبات مینماید و راه نجات را اعراض از اراده معرفی میکند، یکی از روشهای این اعراض را نبوغ و محصول استثنایی آن یعنی هنر، میداند. تبیین جایگاه نبوغ در نظام فلسفی شوپنهاور مسالهی اصلی این نوشتار است. در ذیل همین عنوان تلاش میشود تا به این سوال پاسخ داده شود که معنای مورد نظر شوپنهاور از نبوغ و تفاوت آن با معانی شناخته شده چیست؟ به نظر میرسد که شوپنهاور در مقایسه با اندیشمندان دیگر معنای گسترده تری به نبوغ حمل مینماید و در پرتو همین امر کارکردهای ذوق (یا همان قوهی داوری) را نیز به آن نسبت میدهد. همین امر حاکی از آن است که از نظر شوپنهاور داوری اثر نیز مستلزم ابداع است و از همین روی باید به نبوغ واگذار گردد. نبوغ قوهای طبیعی، غیر قابل آموزش و در مقابل عقل است.
کلیدواژهها
اسکروتن، راجر (١٣٨٣). کانت؛ ترجمه علی پایا. چاپ دوم. تهران: انتشارات طرح نو.
تنر، مایکل (١٣٨٧). شوپنهاور: متافیزیک و هنر؛ ترجمه علیاکبر معصومبیگی. چاپ اول. تهران: انتشارات آگه.
ژیمنز، مارک (١٣٩٠). زیباشناسی چیست؟ ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی. چاپ اول. تهران: نشر ماهی.
شفر، ژان ماری (١٣٨٥). هنر دوران مدرن: فلسفۀ هنر از کانت تا هایدگر؛ ترجمه ایرج قانونی. چاپ اول. تهران: انتشارات آگه.
شوپنهاور، آرتور (١٣٩٣). جهان بهمثابه اراده و تصور؛ ترجمه رضا ولییاری. چاپ پنجم. تهران: نشر مرکز.
ـــــــــــــــ (١٣٩٢) الف. ریشۀ چهارگان اصل دلیل کافی؛ ترجمه رضاولییاری. چاپ اول. تهران: نشر مرکز.
ــــــــــــــ (١٣٩٢) ب. جهان و تأملات فیلسوف؛ ترجمه رضا ولییاری. چاپ پنجم. تهران: نشر مرکز.
عبداللهنژاد، محمدرضا (١٣٩٢). جایگاه کانت در اندیشۀ شوپنهاور؛ آفاق حکمت، شماره ٦.
کاسیرر، ارنست (١٣٨٩). فلسفۀ روشنگری؛ ترجمه یدالله موقن. چاپ سوم. تهران: انتشارات نیلوفر.
کانت، ایمانوئل (١٣٨٨). نقد قوۀ حکم؛ ترجمه عبدالکریم رشیدیان. چاپ پنجم. تهران: نشر نی.
کورنر، اشتفان (١٣٨٨). فلسفۀ کانت؛ ترجمه عزتالله فولادوند. چاپ دوم. تهران: انتشارات خوارزمی.
مگی، برایان (١٣٩٢). فلسفۀ شوپنهاور؛ ترجمه رضا ولییاری. چاپ اول. تهران: نشر مرکز.
هارتناک، یوستوس (١٣٩٠). نظریۀ معرفت در فلسفهکانت؛ ترجمه غلامعلی حدادعادل. چاپ اول. تهران: نشر هرمس.
هیگینز، کتلین (1395). آرتور شوپنهاور، از کتاب عصر ایدئالیسم آلمانی، ترجمه سید مسعود حسینی، انتشارات حکمت.