جستاری در آفات زینت‌ها (با تأکید بر زینت‌های محسوس)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکدۀ تربیت مدرس قرآن مشهد

2 دانشیار گروه معارف دانشگاه فردوسی، مشهد

چکیده

زیبایی و زینت در هر دو دستۀ معقول و محسوس، مورد توجه و علاقۀ آدمی است. در عین حال، هر کدام از آنها آسیب‌هایی دارد که در متون دینی مورد توجه و تحذیر بوده است. این مقاله بعد از بررسی آیات و روایات به این نتیجه رسیده است که مهمترین آسیب زیبایی معقول، تزیین و رهزنی شیطان است. دربارۀ زینت‌های محسوس نیز باید توجه داشت که نحوۀ یادکرد زینت‌ها به هنگام تشویق به بهره‌گیری از آنها، بیشتر به عنوان نعمتی الهی و موجب توجه به خدا بوده است، حال آنکه به هنگام تحذیر، با قرین شدن به حیات دنیا، به مرتبه‌ای نازل مخصوص شده است که در ورای آن امر والاتری قرار ندارد. آسیب‌های مطرح شده برای توجه بیش از اندازه به زینت‌های محسوس، نشان دهندۀ دلیل این تحذیرهای موکد و وجه این آزمون است که دوری از یاد خدا، بازداری انسان از امور مهم‌تر، فریبندگی، اعجاب و بزرگ‌بینی، عصیان‌پیشگی، اضلال دیگران، و تعقل‌گریزی از این جمله‌اند.

کلیدواژه‌ها

منابع
قرآن کریم؛ ترجمۀ محمدعلى رضایى اصفهانى. ‏
ابن‌ابی الحدید، عبد الحمید (1404 ق)، شرح ‏نهج ‏البلاغة، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشى.‏
ابن‌ابی‌جمهور احسائی، محمد بن علی (1405 ق)، عوالی‏اللآلی، قم: انتشارات سید الشهداء (ع).‏
ابن‌بابویه، محمّد بن على (1403 ق)، الخصال، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
ابن‌فارس، احمد (1423 ق)، مقاییس اللغة، تحقیق: عبدالسّلام محمد هارون، بی‌جا: اتحاد الکتاب العرب.
ابن‌فهد حلی، احمد (1407 ق)، عدة الداعی، دارالکتاب الاسلامى.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر (1407 ق)، البدایة والنهایة،‏ بیروت: دار الفکر.
افراسیاب‌پور، علی‌اکبر (1380 ش)، زیبایی پرستی در عرفان اسلامی، تهران: طهوری.
آمدی، عبدالواحد (1366 ش)، غررالحکم ودرر الکلم، قم: انتشارات دفتر تبلیغات.‏
‏جصاص، احمد بن على (1405 ق)، احکام القرآن، تحقیق: محمدصادق قمحاوى، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
جعفری، محمدتقی (بی‌تا)، زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام، بی‌جا: وزارت ارشاد اسلامی.
جوادی، محمدرضا (1376 ش)، خاستگاه روح در زیبایی و هنر برین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جوادی‌آملی، عبدالله (1375 ش)، هنر و زیبایی از منظر دین، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
---------- (1382ش)، تسنیم، قم: اسراء.
حرانی، حسن بن شعبه (1404 ق)، تحف‏العقول، قم: جامعۀ مدرسین.‏
حلى، یحیى بن سعید (1405 ق)، الجامع للشرائع، قم: مؤسسه سید الشهداء العلمیه.
حمیری، عبدالله بن جعفر (بی‌تا)، قرب ‏الإسناد، تهران: کتابخانۀ نینوى‏.
خلیل بن احمد (1410 ق)، کتاب العین، تحقیق: مهدی مخزومی؛ ابراهیم سامرائی، قم: هجرت.
راغب ‌اصفهانى، حسین ‌(1412 ق)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق-بیروت: دارالعلم-الدار الشامیة.
‏سمرقندى، نصر بن محمد (1416 ق)، بحر العلوم، بیروت: دار الفکر.
سید رضی (1388 ش)، نهج ‏البلاغة، ترجمه: علی شیروانی، قم: نسیم حیات.‏
صدیق، حسین (1423 ق)، فلسفة الجمال ومسائل الفن عند ابی‌حیان التوحیدی، حلب: دار القلم العربی-دار الرفاعی.
طباطبایى، سید محمد حسین (1417 ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات جامعۀ مدرسین.
طبرسى، حسن بن فضل (1412 ق)، مکارم الأخلاق، قم: انتشارات شریف رضى.‏
طبرسى، فضل بن حسن (1372 ش)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
طریحى، فخر الدین (1375 ش)، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشى مرتضوى.
طوسى، محمد بن حسن (بی‌تا)، التبیان فى تفسیر القرآن، تحقیق: احمد قصیرعاملى، بیروت: دار احیاء التراث العربى. ‏
---------- (1407ق)، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
علامه حلى، حسن بن یوسف (بی‌تا)، تذکرة الفقهاء (ط-القدیمة)، بی‌جا.
عیاشى، محمد بن مسعود (1380 ق)، کتاب التفسیر، تهران: چاپخانه علمیه.
قمى، على بن ابراهیم (1367 ش)، تفسیر قمى، تحقیق: سید طیب موسوى جزایرى، قم: دار الکتاب.
کاپلستون، فردریک چارلز (1380 ش)، تاریخ فلسفه، ترجمه: جلال الدین مجتبوی، تهران: سروش.
کروچه، بندتو (1381 ش)، کلیات زیباشناسی، ترجمه: فؤاد روحانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کلینى، محمد بن یعقوب (1365 ش)، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمد باقر (1404 ق)، بحارالأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
---------- (1406 ق)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم: کتابخانه آیت الله مرعشى نجفى. ‏
‏ مصطفوى، حسن (1360 ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مطهری، مرتضی (1382 ش)، فلسفه اخلاق، تهران: صدرا.
معین، محمد (1382 ش)، فرهنگ فارسی معین، تهران: سی‌گل.
نیک‌گهر، عبدالحسین (1383 ش)، مبانی جامعه‌شناسی، تهران: توتیا.
ورام بن ابى‌فراس (بی‌تا)، تنبیه الخواطر ونزهۀ النواظر، قم: انتشارات مکتبة الفقیه‏.
هنفلینگ، اسوالد (1377 ش)، چیستی هنر، ترجمه: علی رامین، تهران: هرمس.