الهیات هنر
شبکه مفهومی زینت در سنت روایی شیعه
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استاد دانشگاه
چکیده
در قرآن و سنت، سه کلیدواژه اصلی ناظر به مفهوم زیبایی، «حُسن» و «جمال» و «زینت» هستند. تحلیل شبکه مفهومی هر یک از این سه کلیدواژه، راهگشای دریافت مفهوم و مصادیق زیبایی در فرهنگ اسلامی است. از این میان، زینت نزدیک‌ترین ارتباط را با قلمرو مطالعات زیبایی‌شناسی (Aesthetics) دارد. برای تحلیل شبکه مفهومی زینت، باید به قرآن کریم و دیگر منابع فرهنگ اسلامی بویژه روایات معصومان ـ علیهم السلام ـ مراجعه نمود.
در این مقاله، با روش کتابخانه‌ای و به شیوه تحلیلی، شبکه مفهومی زینت، در دایره روایات معصومان در مهم‌ترین منابع شیعی، تصویر شده است. مبنای گردآوری این روایات، پرهیز از نقد سندی و تکیه بر گزینش محتوایی بوده است. روش گزینش محتوایی روایات بدین سان است که در ذیل هر عنوان برگرفته شده از نص یا ظهور روایات، تنها یک حدیث ذکر شده است. نیز سند روایات حذف شده و فقط در ترجمه، به قائل سخن اشاره گشته است. بدین قرار، نمی‌توان این مقاله را به منزله یک کورپس (corpus) یا اندام‌گونه همه روایات زینت تلقی نمود. اما در عین حال، می‌توان ادعا کرد که همه مفاهیم اصلی مندرج در گستره مفهومی زینت در روایات شیعی، در این مقاله گزارش شده؛ گرچه خود روایات یک به یک ذکر نگشته‌اند.
کلیدواژه‌ها
- اثبات الهداة، شیخ حر عاملی، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 1425ق.
- الأصول الستة عشر، گروهی از محققان، دارالحدیث، قم، 1381ش.
- اعلام الدین فی صفات المؤمنین، حسن بن محمد دیلمی، مؤسسة آل‌البیت، قم، 1408ق.
- بحارالانوار، علامه محمد باقر مجلسی، دارالکتب اسلامیة، تهران، 1362ق.
- البرهان، سیدهاشم بحرانی، مؤسسة الاعلمی، بیروت، 1403ق.
- تاج العروس، محمد زبیدی، دارالفکر، بیروت، 1414ق.
- تفسیر عیاشی، محمد بن مسعود عیاش سلمی، المکتبة الاسلامیة، تهران، 1380ق.
- تفسیر قرطبی، محمد بن احمد قرطبی، دارالکتاب العربی، قاهره، 1387ق.
- تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، دارالاضواء، بیروت، 1406ق.
- الجعفریات، ابوعلی محمد بن اشعث کوفی، مکتبة نینوی الحدیثة، تهران.
- الروضة فی فضائل أمیرالمؤمنین، شاذان بن جبرئیل قمی، مکتبة الامین، قم، 1423ق.
- شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار، قاضی نعمان مغربی، جامعه مدرسین، قم، 1414ق.
- الصحیفة السجادیة، امام سجاد، موسسة الاعلمی، بیروت.
- علل الشرائع، شیخ صدوق، دارالمرتضی، بیروت، 2006م.
- عیون الحکم والمواعظ، ابوالحسن علی لیثی واسطی، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت، قم.
- فقه الرضا (الفقه المنسوب الی الامام الرضا)، کنگره جهانی امام رضا، 1406ق.
- الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1363ق.
- الکلیات (معجم فی المصطلحات و الفروق اللغویة)، ابوالبقاء کفّوی، دمشق، 1981م.
- لسان العرب، ابن‌منظور، دار صادر، بیروت، 1414ق.
- مائة منقبة من مناقب امیرالمؤمنین و الائمة من ولده، ابوالحسن ابن‌شاذان، مدرسة الامام المهدی، قم، 1407ق.
- مدینة المعاجز، سیدهاشم بحرانی، مؤسسة المعارف الاسلامیة، قم، 1413ق.
- مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، میرزا حسین نوری، مؤسسة آل‌البیت، بیروت، 1408ق.
- المسترشد فی امامة امیرالمؤمنین، ابوجعفر محمد بن جریر طبری، مؤسسه کوشان‌پور، قم، 1415ق.
- المعجم الوسیط، مجمع اللغة العربیة، قاهره، 1998م.
- المغنی، ابن‌قدامه مقدسی، دار الکتب العلمیة، بیروت،2009م.
- 26. من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، مؤسسه انتشارات اسلامی، قم، 1413ق.
- الموافقات فی اصول الشریعة، ابراهیم بن موسی شاطبی، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1422ق.
- نورالثقلین، عبدعلی حویزی، اسماعیلیان، قم، 1415ق.
)