تبیین جایگاه هنر در رهیافت فلسفی- دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 فلسفه اسلامی، دانشگاه پیام نور، اصفهان

2 عضو هیأت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

چکیده

در این مقاله"هنر" با رهیافتی فلسفی و با تمرکز بر دیدگاه فیلسوفان معروف یونان باستان، که سهم عمده ای در تحلیل و تبیین آن داشته و در جهت گیری اندیشه آیندگان مؤثّر بوده اند و با نظر به نگرش فیلسوفان مسلمان، مورد کاوش قرار می گیرد و به روش توصیفی- تحلیلی، تلاش می گردد تلاقی نگرش فلسفی و دینی در مقوله هنر نشان داده شود. زیرا همانطور که بسیاری از اندیشه ورزی های هنری، در مسائلی همچون اخلاق و تربیت با دین هم داستانند، دین داران نیز در پیشبرد اهداف خود از هنر بهره برده اند، بنابراین در ابتدا نظریات برخی اندیشمندان بزرگ دربارۀ حقیقت هنر، چرایی گرایش به آن و جایگاه آن بررسی می شود و سپس با تمرکز بر جایگاه هنر در دین اسلام و اشاره به باز نمود آن در فرهنگ اسلامی، جایگاه هنر از این رهگذر به اختصار تبیین می گردد. نگرش قدسی که در آن هنر باز نمود هنر الهی و نشانه ای از زیبایی های حقیقی است، در هنرهای مختلف مسلمانان بروز کرده و در تعالی آنها نقش چشمگیری داشته است. به این ترتیب، اندیشه و دین، هم در اهمیت هنر و نقشی که می تواند در شکوفایی استعدادها و بعد معنوی انسان داشته باشد، به یکدیگر نزدیکند و هم در دل نگرانیشان از تأثیر سوئی که بر تربیت و اخلاق می تواند داشته باشد همداستانند.

کلیدواژه‌ها

- قرآن کریم.
- ابن سینا، علی حسین بن عبدالله ( 1363). الشفاء، الهیات، تهران، ناصرخسرو.
- ابن عربی، محی الدین (1370). فصوص الحکم، تهران: انتشارات الزهراء (س).
- اعوانی، غلامرضا (1375). حکمت و هنر معنوی، تهران،گروس .
- افلاطون (1374). جمهور، ترجمه فؤاد روحانی،تهران، علمی و فرهنگی.
- —— (1367). دوره آثار، ترجمه محمد حسن لطفی، تهران،نشر خوارزمی.
- —— (1376). مجموعه آثار افلاطون: آپولوژی، ترجمه محمد حسن لطفی و رضا کاویانی، ج1، تهران.
- بورکهارت، تیتوس (1376). هنر مقدس، ترجمه جلال ستاری، تهران، سروش.
- تولستوی، نئون (1373). هنر چیست؟، ترجمه کاوه دهقان، تهران، امیرکبیر.
- جعفری، محمّدتقی (1369). زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام، تهران، نشر حوزه هنری.
-حسن زاده آملی،حسن (1365). نصوص الحکم بر فصوص  الحکم، مرکز نشر دانشگاهی رجاء.
- دورانت، ویل (1370الف). تاریخ فلسفه، ترجمة عباس زریاب، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
- —— (1370ب). لذات فلسفه، ترجمة عباس زریاب، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
- ذکر گو، امیر حسین(1379).  تأملی در آراء کوماراسوامی، نامه فرهنگستان علوم، ش 14 و 15.
- رید، هربرت (1374). معنی هنر، ترجمه نجف دریابندری، چاپ اول، علمی و فرهنگی.
- شریعتی، علی (1366). هنر، مجموعه آثار، چاپخش.
- شپرد، آنِ(1375) مبانی فلسفه هنر، ترجمه علی رامین، ویراستار کامران فانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- الشیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم (ملاصدرا) (1981). الاسفارالاربعه، ج 1، 2، 8 و 9، بیروت، دارالتراث العربی.
- —— (1360). الشواهد الربوبیه، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
- —— (1375)، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتالهین، تصحیح حامد ناجی اصفهانی، حکمت.
- —— (1367). مفاتیح الغیب، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- فارابی، ابونصر (بی تا). آراء اهل المدینه الفاضله، بیروت، دارالمشرق.
- کاپلستون، فردریک (1368). تاریخ فلسفه، ج 1، ترجمة سیدجلال الدین مجتبوی، تهران، سروش.
- —— (1367). تاریخ فلسفه، ج 7، ترجمة داریوش آشوری، تهران، سروش.
- —— (1370)  تاریخ فلسفه، ج 8، ترجمة بهاءالدین خرمشاهی، تهران، سروش.
-کلینی، محمدبن یعقوب (1365). اصول کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
-کورنر، اشتفان (1367). فلسفة کانت، ترجمة عزت الله فولادوند، تهران، خوارزمی.
- مومنی، ناصر(1382). «نگاهی فلسفی به زیبایی شناسی و هنر»،خردنامه صدرا، ش33.
- هگل، فردریش (1363). مقدمه ای بر زیباشناسی، ترجمه محمود عبادیان، تهران: آوازه.
- وزیری، علینقی (1363). زیبایی‏شناسی در هنر و طبیعت، تهران: انتشارات هیرمن.