نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• سید مجید جسینی دستجردی

مشاور و سوپروایزر علمی معاونت آموزش مدرسه اسلامی هنر

چکیده

اروین پانوفسکی از پژوهشگران برجسته‌ی قرن بیستم در حوزه‌ی مطالعات قرون‌وسطی است. کتاب سوگر و کلیسای سن‌دنی از مهم‌ترین آثار او درباره‌ی هنر، معماری و فلسفه‌ی گوتیک است. تحقیقات گسترده‌ی پانوفسکی که با روش نمادگرایی (Symbolism) و شمایل‌نگاری (Iconography) انجام می‌شد، پیشرفت‌های چشمگیری در بررسی و خوانش تصاویر ایجاد کرد و افق‌های تازه‌ای را به روی مورخان هنر گشود. رویکرد پانوفسکی با انتقادهایی نیز مواجه شد. یکی از مهم‌ترین نقدها درباره‌ی شیوه پانوفسکی، «عقایدنگاری» به‌جای «تاریخ‌نگاری» است، به‌ویژه‌ی درباره‌ی دوران‌ساز بودن شخصیت سوگر و تأثیر او در کلیسای سن‌دنی، تردیدهایی برای پژوهشگران مطالعات قرون‌وسطی ایجاد شده است. پانوفسکی در آثارش سعی می‌کند سوگر را به عنوان معمار گوتیک، در قامت یک الهی‌دان/فیلسوف یا دست‌کم به‌عنوان مؤلف و مفسر مجموعه‌ای از تفکرات فلسفی آن دوران (مکتب سن ویکتور، مدرسه‌ی شارتر و میراث بوئتیوس به همراه تفکر آگوستینی – دیونیسیوسی) معرفی کند و برای سوگر نظامی فلسفی بسازد. دومین انتقاد به روش تفسیری پانوفسکی، از میان بردن استقلال تصویر است؛ بر تصویری که پانوفسکی مشغول شمایل‌شناسی آن است معمولاً انبوهی از متون الهیاتی و اسطوره‌ای الصاق شده است و گویی تصویر بدون آن‌ها فهمیدنی نیست.

کلیدواژه‌ها

• "پانوفسکی"
• "عقاید نگاری"
• "شمایل‌نگاری"
• "سوگر"
• "کلیسای سن‌دنی"