نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشجوی دکترای رشته پژوهش هنر، گرایش تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی دانشگاه شاهد
چکیده
در این پژوهش، تمامی 258نگاره شاهنامه طهماسبی که در اوایل دوره صفویه و اندکی پس از اعلام تشیّع بهعنوان مذهب رسمی ایران، بهتصویر درآمده، بررسی شد و 13نگاره یافت شد که حاوی نام امام علی(ع) بود. هدف اصلی این تحقیق که بهروش توصیفی - تحلیلی و بابررسی دادههای کتابخانهای صورت پذیرفت، کشف دلایل احتمالی درج این نام در اثری بود که به ایران قبل از اسلام میپرداخت. درواقع مسئله و پرسش اصلی پژوهش این است که چه دلایل و مقاصدی از ذکر نام علی(ع) در نگارههای این شاهنامه وجود داشته است؟ لذا پس از واکاوی این 13نگاره، میتوان گفت نگارگران مکتب تبریز صفوی کوشیدهاند متون حماسی و تاریخی شاهنامه را درقالب فضای حاکم برزمان خود به ترسیم درآورند و بههمین دلیل سپاه ایران در شاهنامه را مشابه لشکر صفویان بهتصویرکشیده و از پرچمها و سردرفشها و فضای معماری زمان خود بهره جستهاند. همچنین در درج نام علی(ع)، مقاصدی ازجمله نمایش ارادت پادشاهان صفوی به اهل بیت(ع)، اعلان حقانیت سپاه ایران نسبت به دشمنان، همراستایی مرام و مسلک برخی پهلوانان بارویکردهای شیعی وجود داشته و ارتباط معناداری میان هویت ملی ایرانیان بامذهب تشیع برقرار نموده است. نام امام علی(ع) بدون استثناء درتمام 13نگاره، بلافاصله بعد از نام خدا و حضرت محمد(ص) ذکر شده که دلایل آن میتواند عدم فراگیری تشیع در ابتدای صفویه، پیشگیری از سوء برداشت به عنوان صوفیگریهای تحریفشده و نهایتا نمایش ولایت امیرالمؤمنین علی(ع) در امتداد ولایت خدا و رسولش باشد که این نمایش تداوم ولایت میتواند از شاخصههای هنر شیعی قلمداد گردد.
کلیدواژهها