نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• حمید تلخابی

چکیده

نمایش آیینی تعزیه از سویی ریشه در واقعه‌ی عاشورا و نمایش دادن روایت‌های گوناگون آن وقایع، و از سوی دیگر از منظر اجرا منبعث از فرهنگ و نمایش ایرانی است. این نمایش با شکوه، در بافت‌های فرهنگی دوره‌ی قاجار به‌ویژه در دوره ناصری، موفق شد برای مردم در بالاترین مرتبه نمایشی باشد اما پس از این دوره تا به امروز، آیینی و نمایشی بودن آن به‌تدریج کم فروغ شده است. از این حیث در عرصه‌ی پژوهش و اجرا باید گام‌های جدیدی برای احیای ظرفیت‌ها و وجوهِ تماشایی تعزیه برداشته شود. یکی از مطالعات اجرایی و آیینی جدید، نظریه‌ی «تئاتر حضور» پال وودراف است که در برآورده کردن هدفِ تماشا کردن و تماشایی بودن، جایگاه ویژه‌ای دارد. این نوشتار با تکیه بر آرای پال وودراف، به صورت توصیفی ـ تطبیقی در صدد پاسخگویی به این پرسش است که تئاتر حضور در نمایش تعزیه چگونه متجلی می-شود؟ نتایج برآمده از پژوهش نشان می‌دهد که نمایش آیینی تعزیه در برخی اجراها به مثابه‌ی تئاتر حضوری است که از هم‌آمیزی دو هنر «تماشا کردن» و «تماشایی شدن» در کردار مشترک، تجربه‌ی مشترک و لحظه‌ی مشترک تعالی، به فراسوی تئاتر، نائل می‌آید.

کلیدواژه‌ها

• واقعه‌ی عاشورا
• تعزیه
• تئاتر حضور
• پال وودراف