الهیات هنر
تحلیل و نقد دیدگاه تفاسیر عرفانی درباره زبان نمادین با تکیه بر داستان حضرت آدم(ع)
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمی
2 دانش پژوه سطح چهار حوزه علمیه رفیعه المصطفی
چکیده
در میان دیدگاه‌های موجود پیرامون زبان قرآن، زبان نمادین یا رمزی سابقه‌ای دیرین دارد. باور به چنین زبانی بیشتر در آثار متصوفه و عرفا کاربرد فراوانی دارد. آنها برای بازگو کردن تجارب و حقایق عرفانی خویش از زبانی رمزگونه بهره گرفته‌اند. این دیدگاه در میان مفسرانی چون ابن عربی، نسفی و گنابادی به‌ویژه در آیات قصص بیشتر نمایان می‌شود. بهره‌گیری از زبان رمزی در تبیین اشارات مخفی داستان حضرت آدم(ع) نمود ویژه‌ای در این تفاسیر دارد. در این میان، آدم نماد عقل یا قلب، حوّا نماد نفس یا نفس حیوانی، بهشت به عنوان روح یا نفس انسانی، درخت بهشتی برابر وجود حقیقی و ابلیس هم مار یا قوه واهمه معرفی شده است. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی به تفاسیر رمزی قصه آدم در تفاسیر عرفانی(متصوفه) می‌پردازد. از مهم‌ترین اشکال‌های وارد بر تفاسیر رمزی صوفیه عبارتند از: مغایرت داشتن با هدف هدایتگری قرآن در نمادین انگاشتن الفاظ؛ بی‌توجهی به ظاهر الفاظ؛ اختلاف و ناهماهنگی در تفاسیر رمزی؛ بدون پشتوانه عقلی و نقلی بودن؛ قابل اعتنا نبودن کشف و شهود ادعا شده از طرف صوفیه برای دیگران.
کلیدواژه‌ها
)