الهیات هنر
نمود بصری و جایگاه زن در نگاره‌های نسخه احسن‌الکبار کاخ گلستان
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیئت علمی گروه هنر، دانشگاه فنی و حرفه ای تهران، ایران
2 دانشگاه هنر اصفهان دانشکده پژوهشهای عالی هنر و کارآفرینی
چکیده
اقدامات سیاسی شاهان صفوی و رسمیت یافتن مذهب تشیع در این دوره تحولات بنیادینی را در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پدید آورد. به موجب این تحولات، نگرش جامعه نسبت به نقش زن در اجتماع تغییر یافت که در آثار هنری از جمله نگارگری به ظهور رسیده‌است. احسن‌الکبار یکی از نسخ مصور شیعی در دوره صفوی بوده که نگاره‌های آن برخاسته از نوع بینش و نگرش هنرمند نسبت به آموزه‌های مذهبی است. در پژوهش حاضر 6 نگاره منتخب ازنسخه احسن‌الکبار که زنان در آن نقش داشته‌اند، باهدف شناسایی جایگاه تصویری زن متناسب با موقعیت اجتماعی و مذهبی وی بررسی می‌شود. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی است و داده‌ها بر اساس مطالعات اسنادی گردآوری شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد، نگارگر، پیکر زنان را با توجه به شأن و منزلت مذهبی و اجتماعی ایشان تصویر کرده‌است؛ از این‌رو بانوان مقدس را با روبند سپید به تصویر کشیده و در نگاره عقد حضرت فاطمه (س) و حضرت علی (ع) حتی از بازنمایی پیکر مبارک دخت گرامی پیامبر (ص) پرهیز کرده‌است. در سایر نگاره‌ها زنان در جامگانی ساده و بی‌پیرایه و در حالاتی موقر به تصویردرآمده‌اند. به‌طور کلی می‌توان گفت، نگارگر جایگاه زنان را با تمهیداتی نظیر حالات پیکره‌ها، نحوه جای‌گیری در صفحه و گزینش رنگی بیان کرده و به مدد عناصر نمادینی که در قالب شکل و رنگ با درون‌مایه تفکر شیعی پیوند دارند، به طرح معانی پنهان، ورای ظاهر مضمون پرداخته است.
کلیدواژه‌ها
)