نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• تهمورث بشیریه ¹
• سعدی ابراهیم زاده ²

¹ استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی.

² دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی.

چکیده

بعضی از فیلم‌های سینمایی ممکن است حاوی آموزه‌های حقوقی برای شهروندان و آگاهی‌های حقوقی برای پژوهشگران دانش حقوق باشند. ازجمله موضوعاتی که در برخی فیلم‌های سینمایی امریکایی در ژانر حقوقی ـ جنایی ملاحظه می‌شود «معاملة اتهام» است؛ نهادی در فرایند دادرسی کیفری که ابتدا در حقوق امریکا شکل گرفت و سپس به حقوق بیش­تر کشورهای دارای نظام کامن‌لا و برخی کشورهای دارای حقوق نوشته راه یافت. بررسی ماهیت، مبانی و فرایند به‌کارگیری نهاد معاملة اتهام در بستر نظام کامن‌لاییِ امریکا با یاری‌گرفتن از صحنه‌های بصریِ منعکس در فیلم‌های سینمایی این کشور، به یک شناخت عینی و جزیی از نقاط ضعف و قوت این نهاد منتج می‌گردد. مشاهده و تحلیل موردی فیلم‌های «چند مرد خوب»، «وکیل لینکلن‌سوار» و «قاضی» نشان می‌دهد که معاملة اتهام، توافقی شبیه به یک قرارداد میان مقام تعقیب به نمایندگی از دولت و وکیل‌مدافع به نمایندگی از متهم است که به‌موجب آن، پذیرش مجرمیت از جانب متهم در ازای برخورداری او از مجازات مساعدتر مبادله می‌شود. ازجمله بنیان‌های شکل‌گیری معاملة اتهام ریشه در «توان اثباتی ادله» در دعاوی کیفری و «صرفة اقتصادی» دارد. جایگاه معاملة اتهام در فرایند دادرسی کیفری پس از انجام تحقیقات و تفهیم اتهام و پیش از آغاز محاکمه است. ارزیابی مزایا و معایب این نهاد و به‌کارگیری مدل بومی‌شدۀ آن در حقوق ایران، با نظر به وجود نهادهای مشابهی مانند «تعلیق تعقیب» و «همکاری متهم با مرجع قضایی در ازای تخفیف مجازات»، می‌تواند مورد توجه دکترین حقوق کیفری و قانون‌گذار قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• معامله اتهام
• قبول مجرمیت
• دادستانی
• تعلیق تعقیب