الهیات هنر
تبیین وجوه زیبایی‌شناختیِ قواعد سیّال فرم، در هنر خوشنویسی ( با استناد به رساله‌های خوشنویسی سده‌ی ششم تا یازدهم هجری)
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
گروه هنر،دانشکده ولی عصر عج ،دانشگاه فنی حرفه ای،تهران،ایران.
چکیده
هنر خوشنویسی اگر‌چه وابسته به مؤلفه‌های زیبایی‌شناسانه‌ای است که در درازنای تاریخ دگرگون شده، ولی این مؤلفه‌ها، با برخی از معیارهای قواعدِ ناپایدار فرمی در خوشنویسی، درهم آمیخته است. خوشنویسی، مهارت پیچیده‌ای از قوانین مبتنی بر هندسه‌ی تحریری است، که در آن به اهمیت متن و درک جامعی از نوشتار، قابلیت‌های ابزار و بستر نگارش پرداخته می‌شود؛ توجه به هرکدام از این عوامل منجر به شناسایی وجهی مغفول به‌نام قواعد سّیال در خوشنویسی است. آنچه که در این نوشتار به آن پرداخته شده، نگاهی متفاوت به شناسایی سیّالیت این قواعد برای کشف قابلیت‌ها وظرفیت‌های مَستور آن، در خطوط برای دیدن، خواندن، فهمیدن، حظ بردن، همراه با ذوقی خاص، در کنار روایت‌گری جدیدی از مؤلفه‌های زیبایی‌شناسانه می‌باشد؛ زیرا تاکنون در ارزیابی آثار خوشنویسی، با نوعی یکسان‌پنداری در قواعد و اصول، مواجه‌ایم، و خوشنویسی را بیشتر در غالب رعایت قواعد حداکثری ریخت‌شناسی، همراه با ترکیبی از زیبایی بصری در نگارش، معرفی نموده‌اند؛ و به این قواعد سیّال، به‌عنوان قابلیت تنوعِ فرمی، پرداخته نشده. نگارنده در این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی و بهره-گیری از رسائل وثیقِ خوشنویسی و منابع کتاب‌خانه‌ای به بررسی تنوعِ فرمی خطوط از منظر ویژگی فرمی، کاراکتری، کاربردی و کارکردی پرداخته است. نتیجه‌ی این پژوهش، نمایانگر نگاهی کاربردی به درک ظرفیت-های فرمی خطوط و قابلیت‌های آن در نوشتار خوشنویسی است که می‌تواند شائقه‌ی تکوینی خوشنویسان و طراحان حروف را در تجدیدِ پویایی خوشنویسی و تولید خطوط نُونگار به حرکت درآورده و انسداد جریان تولید خطوط و قلم‌های جدید را از بین ببرد.
کلیدواژه‌ها
)