نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار گروه حقوق مالکیت فکری دانشگاه قم
چکیده
نقیضه یا پارادی یکی از انواع آثار ادبی و هنری پرکاربرد با سابقه دیرینه در جوامع مختلف است. در این نوع آثار که در حوزههای گوناگون هنری شامل ادبیات، سینما و موسیقی رواج دارد، اشخاص با اخذ بخشهای مهم آثار دیگران و ایجاد تغییراتی چند در آن از طریق اضافه کردن عناصر نو و ابتکاری با اهدافی متفاوت از اثر اصلی نظیر نقد یا خنداندن مردم اقدام به خلق اثر اشتقاقی مینمایند. وجود چند ویژگی کپیبرداری از اثر اصلی، تغییر آن و جنبه استهزائی در اثر نقیضه، چالشهایی را نسبت به نقض چند حق مادی و معنوی «حق تکثیر اثر»، «حق حرمت اثر» و «حق شهرت اثر» در نظام حقوق مالکیت فکری ایجاد نموده است. گرچه برخی با استناد به استثنائات موجود در قوانین فعلی نظیر استثنای نقد درصدد توجیه مشروعیت خلق پارودی بدون نیاز به کسب اجازه از پدیدآورنده برآمدهاند. با عنایت به ناکافی بودن و عدم پوشش استثنای نقد نسبت بهتمامی مصادیق پارودی، اخیراً بهتدریج قانونگذاران بسیاری از کشورهای پیشرفته با استناد به مبانی و دلایلی همچون اصل آزادی بیان، نظریه استفاده منصفانه و لزوم تعادل بین منافع دارنده و عموم مردم، بهصراحت آن را در زمره استثنائات حقوق مادی قرار دادهاند. با وجود این قانونگذار ایرانی حتی در اصلاحات جدید قانون کپیرایت به این مهم نپرداخته است. پیشنهاد نوشتار حاضر تصریح قانونگذار ایران به قرار دادن نقیضه در جمع استثنائات حقوق مادی در قانون جدید حقوق مالکیت ادبی و هنری است.
کلیدواژهها